Over Hassan Mosleyani                          

De kwaliteit is gebaseerd op heel concrete eigenschappen. Daar is in de eerste  plaats het ‘schrift’, de kwaliteit van het lijnenspel, de ritmische beweging. Mosleyani werkt snel en uitermate geconcentreerd. In een bijna koortsachtige activiteit van het schilderen gooit hij alle bruikbare middelen in de strijd: penseel, paletmes, natgemaakte doeken, alles wat op dat moment het creatieve proces ten goede komt. Het gaat daarbij niet om spontaniteit in het wilde weg, het is juist gestuurde spontaniteit, een soort beheerste losheid die direct fascineert. Dankzij zijn grote talent en tomeloze werkdrift heeft Mosleyani een vaardigheid ontwikkeld die ertoe heeft geleed dat zijn spontaan uitgevoerde bewegingen sterk verwant zijn aan reflexbewegingen. Het zijn onbewust verlopende bewegingen die echter tussendoor toch gestuurd worden.

Het plezier dat de beschouwer beleeft aan het kijken naar het werk van Mosleyani wordt voor een belangrijk deel hierdoor bepaald. We kunnen als het ware de spontaniteit in de beweging zelf lichamelijk ervaren. Met de latent meebewegende hand worden we ons bewust van de gevarieerdheid in zijn manier van schilderen, van de verschillen in de schaal van de bewegingen, in het afwisselend heel dun en fijn, dan weer ruw en dik opbrengen van de verf, terwijl al die bewegingen met elkaar toch een bepaald ritme vertonen. Een zelfde soort ritmiek is voelbaar in de kleuropbouw. De kleuren kiest Mosleyani zuiver intuïtief, vertrouwend op zijn gevoel voor differentiatie en balans. Zijn werken hebben hierdoor de onvermijdelijkheid die alle grote kunstwerken kenmerken. Ze geven de beschouwer het gevoel dat het resultaat allen zo en niet anders heeft kunnen zijn.

Tot zover de ‘stijl-kant’ van zijn schilderijen. Bij Mosleyani is de ambitie echter niet op de virtuositeit of de spontaniteit zelf gericht. Alle aspecten van zijn kunst staan in dienst van een heel andere factor van het kunstenaarschap, misschien wel de allerbelangrijkste: die van de verbeeldingskracht. We komen hier tot de sleutel van zijn kunstenaarschap. Die kenmerkende combinatie van onbevangenheid en doelmatigheid wordt gedicteerd door de kracht van het beeld dat telkens aan de basis van het gehele proces ligt. De kunstenaar lijkt zich als het ware in dat beeld te bewegen terwijl hij aan het werk is. Hij is wat hij maakt.

Wat Mosleyani op magistrale wijze verbeeldt is niets minder dan het leven zelf, de zuivere levenskracht, mysterieus en ongrijpbaar. In de schilderijen ervaart men de alles doordringende levenspuls. Dit is het doel wat Mosleyani in zijn schilderijen compromisloos nastreeft. Alles wat dat doel niet dient laat hij weg. Een figuratieve stijl, een stijl dus die de dingen omgrenst en benoemt, zou te specifiek, te beperkt zijn. Mosleyani comprimeert in elk van zijn schilderijen zijn hele leven, of beter nog, het leven in zijn totaliteit. Het grote formaat nodigt ertoe uit dat de beschouwer zich in de door Mosleyani verbeelde ruimtes verliest. En zich bewegend in deze met energie vervulde schilderijen vindt de beschouwer een vrijheid die zich in het dagelijkse leven slechts zelden aandient: de vrijheid om het leven in zijn zuiverste vorm te ervaren.

Hassan Mosleyani (Bushehr 1961), een Iraanse kunstenaar die sinds 1993 in Nederland woont, heeft zijn leven van kinds af in dienst van de schilderkunst gesteld. Voor hem een wereld waarin hij rust en ruimte vindt. Alles wat hij leert en ervaart vindt uiteindelijk een plaats in zijn schilderijen. Hij is een onverzadigbaar lezer van wereldliteratuur, en verdiept zich in muziek, kunst en archeologie. Die brede oriëntatie speelt altijd op de achtergrond mee en verleent zijn werk een tijdloos en universeel karakter.

Een nog belangrijk voorwaarde voor Mosleyani‘s kunstenaarschap is zijn sensibiliteit, een ontvankelijkheid voor sferen, mensen, en alles wat de zintuigen beroert. Die sensibiliteit heeft hij door alles heen in tact weten te houden, en is voelbaar in de sprookjesachtige magie die van zijn schilderijen uitgaat.

Zijn recente schilderijen zijn een verder ontwikkeling van de stijl uit die 'blauwe periode'. Zijn kleurengamma bestaat nu echter uit hoofdzakelijk warme kleuren en de verfbehandeling is nog vrijer en uitbundiger wat heeft geresulteerd in werkelijk wervelende doeken. Daarbij heeft hij binnen de homogene, vlakverdeling die de 'blauwe’ schilderijen kenmerkte, allerlei min of meer anekdotische motieven geïntroduceerd. Het totaalbeeld is overweldigend, tegelijk nodigen de schilderijen uit als het ware zorgvuldig gelezen te worden, niet allen vanwege de vele manieren waarop de verf is aangebracht, mar ook vanwege de anekdotische motieven.

Twee gebeurtenissen zijn bepalend geweest voor die stijlveranderingen. Gedurende bijna een jaar heeft Hassan Mosleyani niet geschilderd, maar zich op beeldhouwkunst toegelegd. De drie-dimensionale manier van werken heeft hem ertoe gebracht de verf soms centimeters dik op te brengen zodat zijn schilderijen ook als beeldhouwkundige reliëfs beschouwd kunnen worden. Een andere reden voor het dik aanbrengen van de verf is zijn verliefdheid op de verfmaterie, de geur, de specifieke eigenschappen die hij door en door kent, kortom, hij verzwolg in de olieverf die hij zo lang links had laten liggen. De schilder-'sabbatical’ had hem meer dan ooit bewust gemaakt van zijn liefde voor de olieverf.

De andere cruciale gebeurtenis was de komst van zijn moeder voor een bezoek van drie maanden. Na tien jaar het eerste wederzien. Het bezoek nam een onverwachte wending toen de moeder, een krachtig, eenvoudig, geheel in het zwart gestoken vrouwtje, voor het eerst een penseel ter hand nam en terstond de gedrevenheid van haar zoon in zich voelde varen. Zij was het die Hassan weer terugvoerde naar de schilderkunst. Het werden drie hectische maanden van onafgebroken schilderen, Hassan aan de ene kant van het piepkleine flatje in Amsterdam-West, de moeder aan de andere kant. De moeder maakte uiteraard technisch gebrekkige schilderijen, maar wel met een zeer eigen karakter. Die drie onvergetelijke maanden zijn sindsdien altijd aanwezig in het werk van Hassan en motieven ontleend aan de kunst van zijn moeder, krijgen steevast een plaatsje op zijn schilderijen. Ze voegen een anekdotisch element toe aan zijn schilderijen.

Mosleyani schildert bij voorkeur op doeken van grote afmetingen, in olieverf, het medium waarvan hij alle mogelijkheden verkent. De schildertechniek is een integraal deel van zijn werk, is middel en doel tegelijk. Het nat in nat werken wisselt hij af met een werkwijze waarin hij de verf dik, romig of scherprandig of juist heel glad opbrengt, met behulp van penselen, spatels, messen.

Bij de schilderijen van Mosleyani hoef je je niet af te vragen "wat stelt het voor". Het onderscheid tussen figuratief en abstract is bij hem niet relevant. Het is genoeg de doeken op je in te laten werken, plezier te beleven aan de vormen en kleuren, en de fantasie de vrije loop te laten. Een schilderij van Mosleyani verveelt nooit. Hoe lang men er ook naar kijkt, telkens ontdekt men weer iets nieuws. Van rijkdom aan associaties, aan kleuren en aan scherpte en ritme van lijnen gaat een hypnotiserende werking uit, zoals van vlammen in een open haardvuur, of van de kleurpatronen van een oosters tapijt, die steeds gelijk en toch weer anders zijn. Soms kunnen, zo men wil, elementen herkend worden afkomstig van de Iraanse volkskunst, of van de oude Perzische cultuur, van tapijtkunst, of van uitgestrekte woestijnen en oosterse sterrennachten. Een enkele keer lijkt hij specifieker te worden en doet hij door middel van een titel een handreiking naar een mogelijke betekenis. Zoals bij het kolossale tweeluik "Hommage aan mijn vader". Reeds de titel suggereert een anekdotisch, autobiografisch getinte voorstelling. Het werk is in een aantal weken van koortsachtige intensiteit tot stand gekomen, naar aanleiding van het overlijden van de vader van Mosleyani in 2006, een notenverkoper in de bazaar van zijn geboortestad aan de Perzische Golf, die Hassan na zijn vertrek uit Iran nooit meer heeft kunnen ontmoeten. Het schilderij roept, als uit vogelvluchtperspectief een panorama op van de wereld waarin Hassan Mosleyani is opgegroeid. In het onderste gedeelte laat zich een mensenmenigte in een bazaar herkennen, met summier weergegeven figuurtjes geïnspireerd op oude Iraanse volkskunst. Het bovenste deel roept de betoverende zomernachten op die Hassan Mosleyani vaak doorbracht op het dak van zijn ouderlijk huis, kijkend naar flonkerende sterrenhemel boven een zwoele zee. Maar het benoemen van anekdotische elementen is niet toereikend. Het schilderij is meer dan een verwijzing naar het verleden, het lijkt zelf een levend object te zijn, kloppend van emoties die in een wervelend ritme van lijn, kleur en textuur vertaald worden. Zoals altijd bij Mosleyani laat het werk zich op vele manieren ervaren, doet het een beroep op geest en gevoel, en is het tegelijk hoogst persoonlijk en voor ieder herkenbaar.